თედორეს მონათხრობი

ეს იყო საუკუნეთა მიღმა... როცა ქართლში მეფე ფარნავაზი მეფობდა. ის მესხთა გვარ-ტომიდან გახლდათ წარმოშობით და სწორედ მათი თანადგომით შეძლო სხვა ქართული ტომების გაერთიანება და ერთიანი ქართლის (იბერიის) სამეფოს შექმნა. ბოლო-ბოლო ქართველებმა შექმნეს თავიანთი სახელმწიფო, დედაქალაქით მესხდა (მესხების საცხოვრისი), სადაც ისინი საუბრობდნენ მშობლიურ ქართულ ენაზე, თუმცა მოსახლეობა ქართლში არაერთგვაროვნად ცხოვრობდა. ქვეყნის დაბლობებში იყო ქალაქები, კარგად განვითარებული ინფრასტრუქტურით და სოფლის მეურნეობით, მთაში მოსახლეობა მეცხოველეობასა და ნადირობას მისდევდა. არ იყო ერთიანი დამწერლობა. ფარნავაზმა შემოიღო ერთიანი ქართული ანბანი, რომელიც მესხებმა კაბადოკიიდან და ფრიგიიდან. ქართლის მთელ ტერიტორიაზე მხოლოდ ქართული ისმოდა. ქვეყანა განვითარებისა და აყვავების გზას დაადგა. მაგრამ მშვიდობიანობამ ქართლში დიდხანს როდი გასტანა. ქვეყანაში მუხანათურად შემოიჭრნენ რომაელები. რომის მთავარსარდალმა პომპეუსმა, დაამარცხა რა სომხები, ქართველთა დამორჩილებაც გადაწყვიტა. ქართლის მეფე არგატი არმაზის ციხესიმაგრეში გამაგრდა, თუმცა იძულებული გახდა რომაელთა არმადას დანებებოდა. ქართველები მიხვდნენ, რომ რია ბრძოლით მტერთან ვერას გახდებოდნენ, ტყეებს შეეფარნენ და პარტიზანულ ბრძოლაზე გადავიდნენ. მშვილდოსნები ხეებზე ისხდნენ, ცხენოსნები გზად უსაფრდებოდნენ რომაელებს და მნიშვნელოვანი დანაკარგიც განაცდევინეს. პომპეუსმა ბრძანა გაეკაფათ და გადაეწვათ ტყეები. ამან ბრძოლის დასასრულიც განაპირობა. ქართველი მეომრები ცოცხლად იწვოდნენ, გაუვალ კვამლში მიიკვლევდნენ გზას, რომაელთა ტყვეობაში ვარდებოდნენ ან იღუპებოდნენ მათი მშვილდოსნების მიერ გასროლილი ისრებისაგან. რომაელთა გაკვირვებას საზღვარი არ ჰქონდა, როცა დაღუპულთა და დაჭრილთა შორის უამრავი ქალი იხილეს. ისინი პირველად წააწყდნენ მესხ ცხენოსანთა ტაქტიკას. ერთი ისრით განგმირული ორი გული მესხთათვის სიყვარულის, ერთგულებისა და ღირსების სიმბოლო გახლდათ. ქალი და მამაკაცი, ერთ ცხენზე, ერთმანეთთან ზურგშექცევით მსხდარნი, იცავდნენ თავიანთ სიყვარულს, ოჯახისა და გვარის ღირსებას, და ჩვეულებრივ, ერთად იღუპებოდნენ, მტრის ისრით ან შუბით განგმირულნი და თუკი ცხენიდან არ ვარდებოდნენ, ასე, სიკვდილის მერეც მიქონდათ იერიში მოწინააღმდეგეზე. ასე ჩანდა, რომ მათი მოკვლა შეუძლებელია. ამიტომ მამაკაცისა და ქალის სტატუსი მესხების ოჯახში, თვით შრომის განაწილების შემთხვევაშიც კი, თანასწორი იყო. ფარნავაზის დამსახურებით ოჯახში მსგავსი თანაფარდობის პრინციპი მთელს ქართლში გავრცელდა. ყველა ქართველმა ქალმა გაითავისა შემდეგი: ”უმჯობესია დაიღუპო საყვარელ მამაკაცთან ერთად, ვიდრე შერცხვენილმა გააგრძელო ცხოვრება!” დამწერლობის შემოღებამ და ქართლში ერთიანი ქართული ენის დამკვიდრებამ თავისი დადებითი შედეგები გამოიღო. მიუხედავად იმისა, რომ პომპეუსთან ბრძოლას უამრავი ადამიანი შეეწირა, რომაელმა მთავარსარდალმა მაინც ვერ მოახერხა ქართლის დამორჩილება. ქართლთან დაიდო სამშვიდობო ზავი, განსხვავებით ეგრისისაგან, სადაც რომმა საკუთარი მმართველი მიავლინა.
მე-4 საუკუნეში ქართლში სახელმწიფო რელიგიად ქრისტიანობა გამოცხადდა. იგი ვაზის ჯვრით გაავრცელა ნინო კაბადოკიელმა, რომელიც წარმოშობით ასევე მესხთა გვარიდან გახლდათ. მისმა ბიძაშვილმა გიორგიმ, რომელიც მესხ სომეხთა გვარის წარმომადგენელი იყო, ქრისტეს რჯულზე სომხეთი მოაქცია. მესხებმა მოიტანეს ქართლის ტერიტორიაზე დამწერლობა, რელიგია და ტრადიციები და დღეს თუ ქართველობით ვამაყობთ, მხოლოდ ჩვენი დიდი წინაპრების უდიდესი ღვაწლის წყალობით.

---

"მესხი" აზნაურთა ოჯახების სია